Tháng 1. Phòng tập gym nào cũng đông nghẹt người, ai nấy đều hừng hực khí thế thực hiện quyết tâm đầu năm. Những cây đàn guitar phủ bụi được lau chùi, các ứng dụng học ngoại ngữ được tải về, và những khóa học lập trình online được mua với một niềm tin mãnh liệt vào một phiên bản tốt hơn của chính mình.
Tháng 3. Phòng tập gym vắng hoe. Cây đàn guitar lại nằm gọn trong góc nhà. Ứng dụng học ngoại ngữ đã không được mở trong nhiều tuần.
Tại sao sự hăng hái ban đầu luôn biến mất? Tại sao chúng ta, dù với những ý định tốt đẹp nhất, lại luôn thất bại trong việc duy trì một thói quen hay học một kỹ năng mới? Một nghiên cứu từ Đại học Scranton cho thấy có tới 92% người không thể thực hiện được quyết tâm đầu năm của mình.
Ngộ nhận lớn nhất là chúng ta tin rằng chỉ cần có đủ động lực ban đầu là sẽ thành công. Chúng ta lên kế hoạch cho phiên bản hăng hái nhất của mình, nhưng lại hoàn toàn quên mất rằng người thực hiện kế hoạch đó lại là một phiên bản rất khác trong tương lai: một con người mệt mỏi sau một ngày dài làm việc, một con người nản lòng vì không thấy tiến bộ, một con người dễ dàng bị cám dỗ bởi chiếc điện thoại thông minh.
Để thành công, bạn không thể chỉ dựa vào động lực. Bạn cần một chiến lược. Và chiến lược thông minh nhất bắt đầu bằng một câu hỏi ngược: “Nếu tôi muốn chắc chắn rằng mình sẽ bỏ cuộc học kỹ năng này, tôi cần phải làm gì?”.
Bước 1: “Phỏng Vấn Người Bỏ Cuộc” – Tại Sao Hàng Triệu Người Trước Bạn Đã Thất Bại?
Trước khi bắt đầu hành trình của mình, hãy thực hiện một cuộc “điều tra” thông minh. Hãy phỏng vấn một nhân vật tưởng tượng: một người giống hệt bạn, cũng bắt đầu học kỹ năng này với tất cả sự hào hứng, và đã bỏ cuộc chỉ sau vài tuần. Tại sao người đó lại thất bại?
Bằng cách đặt câu hỏi này, bạn đang học hỏi từ sai lầm của hàng triệu người đi trước mà không cần phải tự mình trải qua chúng. Đây là những “công thức bỏ cuộc” phổ biến nhất mà bạn sẽ khám phá ra:
- Đặt mục tiêu quá lớn, quá mơ hồ: Người bỏ cuộc thường bắt đầu với những mục tiêu truyền cảm hứng nhưng phi thực tế như “Tôi sẽ thông thạo tiếng Nhật trong 1 năm” hay “Tôi sẽ chơi được tất cả các bản nhạc của Beethoven”. Những mục tiêu này quá lớn và không có đích đến rõ ràng, khiến họ nhanh chóng bị choáng ngợp.
- Không thấy tiến bộ rõ ràng: Đây là kẻ giết người thầm lặng. Trong cuốn sách “Atomic Habits”, James Clear gọi đây là “Vùng trũng của tiềm năng ẩn” (Plateau of Latent Potential). Tiến bộ trong việc học một kỹ năng mới không bao giờ là một đường thẳng. Sẽ có những giai đoạn bạn luyện tập rất chăm chỉ nhưng cảm thấy mình không giỏi lên chút nào. Hầu hết mọi người đều bỏ cuộc trong “vùng trũng” này, ngay trước khi họ đạt được bước đột phá.
- Nản lòng vì so sánh: Người bỏ cuộc có thói quen lên mạng xã hội, xem một video về một thần đồng 10 tuổi chơi đàn, hoặc một người bạn khoe chứng chỉ ngoại ngữ và cảm thấy bản thân thật kém cỏi. Họ so sánh chương 1 của mình với chương 20 của người khác.
- Không có thời gian và sự ưu tiên: Họ không chủ động xếp lịch cho việc học. Thay vào đó, họ đợi đến khi “có thời gian rảnh”. Và tất nhiên, “thời gian rảnh” không bao giờ tự xuất hiện giữa bộn bề công việc và cuộc sống.
- Học một mình, không có ai hỗ trợ: Khi gặp một vấn đề khó, họ không có ai để hỏi. Khi cảm thấy nản lòng, không có ai để động viên. Cảm giác cô đơn trong hành trình học tập là một liều thuốc độc cực mạnh.
- Phương pháp học nhàm chán và không hiệu quả: Họ ép bản thân phải theo một phương pháp duy nhất (ví dụ: chỉ đọc sách ngữ pháp) và nhanh chóng cảm thấy chán nản.
Danh sách này chính là tấm bản đồ về những bãi mìn bạn sắp đi qua. Biết trước vị trí của chúng là bước đầu tiên để vô hiệu hóa chúng.
Bước 2: Xây Dựng Kế Hoạch Học Tập “Chống Bỏ Cuộc”
Giờ bạn đã có danh sách những “công thức bỏ cuộc”. Việc tiếp theo là tạo ra một “liều vắc-xin” cho từng loại virus gây nản lòng đó.
- Để chống lại “Mục tiêu quá lớn” -> Hãy tạo ra “Mục tiêu vi mô”:
- Hành động: Thay vì “thông thạo tiếng Nhật”, mục tiêu của tuần này là “học thuộc bảng chữ cái Hiragana”. Mục tiêu của hôm nay là “học 5 chữ cái đầu tiên”. Một mục tiêu nhỏ đến mức bạn không thể nói “không”.
- Để chống lại “Không thấy tiến bộ” -> Hãy “Theo dõi quá trình, không phải kết quả”:
- Hành động: Dùng một cuốn lịch hoặc một ứng dụng tracking. Mỗi ngày sau khi hoàn thành buổi học (dù chỉ 15 phút), hãy đánh một dấu X lớn. Mục tiêu của bạn không phải là trở nên giỏi hơn, mà là “không phá vỡ chuỗi ngày” (Don’t break the chain). Nhìn vào một chuỗi 30 ngày liên tục có dấu X sẽ mang lại sự thỏa mãn và động lực lớn hơn nhiều so với việc cảm thấy mình “chưa giỏi”.
- Để chống lại “So sánh” -> Hãy “Chỉ so sánh với bản thân ngày hôm qua”:
- Hành động: Ghi lại nhật ký học tập. Hôm nay bạn đã chơi được một đoạn nhạc sạch sẽ hơn hôm qua một chút? Đó là một chiến thắng. Hôm nay bạn đã hiểu thêm một cấu trúc ngữ pháp? Đó là một chiến thắng.
- Để chống lại “Thiếu thời gian” -> Hãy “Lên lịch cố định như một cuộc hẹn”:
- Hành động: Mở lịch của bạn ra và đặt một lịch hẹn lặp lại với chính mình. Ví dụ: “Học Lập trình – 8:00 – 8:45 tối, T3-5-7”. Đây là một cuộc hẹn quan trọng không thể hủy, giống như một cuộc họp với sếp.
- Để chống lại “Cô đơn” -> Hãy “Tìm một cộng đồng”:
- Hành động: Tham gia một lớp học, một câu lạc bộ, một diễn đàn online, hoặc đơn giản là tìm một người bạn để học cùng và kiểm tra tiến độ của nhau.
- Để chống lại “Nhàm chán” -> Hãy “Đa dạng hóa phương pháp”:
- Hành động: Kết hợp nhiều cách học khác nhau. Nếu học ngoại ngữ, hãy kết hợp ứng dụng Duolingo, nghe podcast, xem phim có phụ đề, và nói chuyện với người bản xứ.
Bước 3: Kỹ Thuật “Đặt Bẫy Tương Lai” – Trói Buộc Con Người Lười Biếng Của Bạn
Ngay cả với một kế hoạch hoàn hảo, sẽ có những ngày con người lười biếng và hay nản lòng bên trong bạn trỗi dậy. Bạn cần phải đặt ra những cái bẫy cho chính phiên bản tương lai đó của mình. Kỹ thuật này được gọi là “Thiết bị cam kết” (Commitment Device).
Câu chuyện kinh điển nhất về thiết bị cam kết là về Ulysses trong thần thoại Hy Lạp. Để có thể nghe được tiếng hát mê hoặc của các nàng tiên cá Sirens mà không lao đầu xuống biển tự sát, Ulysses đã ra lệnh cho thủy thủ đoàn trói chặt mình vào cột buồm và bịt tai của họ lại. Ông đã trói buộc “phiên bản yếu đuối trong tương lai” của mình.
Bạn cũng có thể làm điều tương tự:
- Cam kết công khai: Đăng mục tiêu của bạn lên mạng xã hội hoặc nói với những người bạn thân. Ví dụ: “Mình cam kết sẽ hoàn thành khóa học Python cơ bản vào cuối tháng 9.” Nỗi sợ bị mất mặt khi không hoàn thành lời hứa là một động lực cực kỳ mạnh mẽ.
- “Cược” bằng tài chính: Đưa cho một người bạn thân 1 triệu đồng và nói: “Nếu trong tháng này tớ bỏ học đàn quá 3 buổi, cậu cứ giữ luôn số tiền này.” Mất tiền thường đau hơn là không được gì.
- Loại bỏ các lựa chọn khác: Nếu bạn muốn tập viết vào buổi sáng, hãy chỉ để laptop và sổ bút trên bàn, cất điện thoại vào phòng khác trước khi đi ngủ. Khi thức dậy, việc bắt đầu viết sẽ trở thành lựa chọn dễ dàng nhất.
Tại MondiaL, quá trình xây dựng một kế hoạch học tập bền vững này rất giống với cách chúng tôi xây dựng một [chiến lược thương hiệu] lâu dài. Một chiến lược tốt không chỉ dựa vào sự hào hứng ban đầu (một ý tưởng sáng tạo hay ho). Nó phải được xây dựng trên một nền tảng vững chắc có khả năng chống lại những thử thách trong tương lai (sự thay đổi của thị trường, hành động của đối thủ). Trong giai đoạn DISCOVER của chúng tôi , chúng tôi luôn thực hiện một phiên Pre-mortem , hỏi rằng “Điều gì có thể giết chết sự thành công của thương hiệu này trong 3 năm tới?”. Việc chuẩn bị cho những “lý do bỏ cuộc” này chính là cách chúng tôi đảm bảo sự [tăng trưởng bền vững] cho khách hàng.
Kết Luận: Hãy Chuẩn Bị Cho Phiên Bản Yếu Đuối Nhất Của Bạn
Động lực giống như một cơn sóng. Nó sẽ đến và đi. Bạn không thể dựa vào nó để vượt qua cả một đại dương. Thứ bạn cần là một con tàu được đóng tốt, một kế hoạch hàng hải chi tiết và những chiếc neo vững chắc.
Để thành công trong việc học một kỹ năng mới, đừng chỉ lên kế hoạch cho phiên bản tốt nhất của bạn – con người đầy năng lượng và quyết tâm ở hiện tại. Hãy dành phần lớn thời gian để lên kế hoạch phòng thủ cho phiên bản tệ nhất của bạn – con người mệt mỏi, chán nản và lười biếng trong tương lai.
Hãy trở thành một kiến trúc sư thông minh cho hành trình học tập của mình, thay vì chỉ là một hành khách thụ động trông chờ vào những cơn gió động lực.
Hãy chọn một kỹ năng bạn muốn học. Dành 30 phút ngay hôm nay để “phỏng vấn người bỏ cuộc”: viết ra tất cả những lý do có thể khiến bạn thất bại. Sau đó, với mỗi lý do, hãy viết ra một hành động phòng ngừa cụ thể. Chúc bạn thành công! Để có thêm những chiến lược vượt qua rào cản tâm lý, hãy khám phá thêm bài viết của chúng tôi
